Selen, będący minerałem śladowym, odgrywa kluczową rolę w prawidłowym funkcjonowaniu organizmu. Pomimo tego, że potrzebujemy go jedynie w niewielkich ilościach, jego obecność jest niezbędna dla utrzymania zdrowia. Selen jest niezbędnym składnikiem wielu enzymów i białek, znanych jako selenoproteiny, które odgrywają istotną rolę w procesach tworzenia DNA, ochrony komórek przed uszkodzeniami oraz odporności organizmu na infekcje. Ponadto, selen jest kluczowy dla prawidłowego funkcjonowania tarczycy, wspierając jej metabolizm i regulując produkcję hormonów. W naszym organizmie najwięcej selenu znajduje się w mięśniach, tarczycy i wątrobie.
W niniejszym artykule przybliżymy istotę selenu, opiszemy normy jego spożycia, właściwości oraz produkty, w których można go znaleźć.
Podstawowe informacje na temat selenu
Odkrycie pierwiastka selenu miało miejsce w 1817r. przez szwedzkiego chemika J. J. Berzeliusa. Początkowo uważano, że selen jest substancją toksyczną, a zatrucie nim mogło prowadzić do poważnych konsekwencji, takich jak zesztywnienie kości, utrata włosów, ślepota oraz ciężka anemia. Dopiero późniejsze badania w 1957r. wykazały, że selen w śladowych ilościach jest niezbędny dla zdrowia zarówno ludzi, jak i zwierząt. Obecnie wiadomo już, że selen występuje w organizmie człowieka w bardzo małych ilościach, zwykle między 3 a 20 mg. Niemal połowa wszystkich zasobów tego pierwiastka znajduje się w mięśniach, a jedynie niewielki procent zawarty jest w nerkach. Selen jest składnikiem aminokwasów selenometioniny oraz selenocysteiny, które budują peroksydazę glutationową – enzym antyoksydacyjny, wspierający ochronę komórek i tkanek przed działaniem wolnych rodników. Ponadto, selen odgrywa istotną rolę w budowaniu odporności organizmu oraz w prawidłowym funkcjonowaniu tarczycy.
Właściwości selenu
- Pomaga w ochronie komórek przed stresem oksydacyjnym: selen jest istotnym składnikiem peroksydazy glutationowej, enzymu antyoksydacyjnego, który odgrywa ważną rolę w neutralizacji wolnych rodników w organizmie. Wolne rodniki to cząsteczki, które mogą uszkadzać komórki poprzez reakcje oksydacyjne, prowadząc do stresu oksydacyjnego. Ten z kolei jest związany z wieloma chorobami, procesem starzenia się oraz innymi niekorzystnymi stanami zdrowia. Działanie selenu jako składnika peroksydazy glutationowej pomaga chronić komórki przed tym negatywnym zjawiskiem, umożliwiając im zachowanie prawidłowego funkcjonowania.
- Pomaga w utrzymaniu zdrowia tarczycy: tarczyca to jeden z organów o najwyższej zawartości selenu. Pierwiastek ten odgrywa istotną rolę w funkcjonowaniu tarczycy poprzez wspieranie jej metabolizmu, ochronę przed uszkodzeniami oraz wpływ na produkcję hormonów. Dodatkowo, selen wchodzi w skład enzymów, które mają znaczący wpływ na zdrowie dziecka rozwijającego się w brzuchu matki, chroniąc je przed nadmiernym działaniem hormonów tarczycy T3 i T4, poprzez rozkład nadmiaru do nieaktywnych metabolitów. W jednym z badań obserwacyjnych z udziałem 6000 osób sugerowano, że niski poziom selenu w surowicy może wiązać się ze zwiększonym ryzykiem wystąpienia autoimmunologicznego zapalenia tarczycy (Hashimoto) oraz niedoczynności tarczycy. Wyniki tego badania wskazują na istotną rolę odpowiedniego poziomu selenu w zapobieganiu tym chorobom oraz utrzymaniu zdrowia tarczycy. Sprawdź inne domowe sposoby na tarczycę!
- Wspiera odporność: odpowiedni poziom selenu odgrywa isototną rolę w utrzymaniu zdrowia układu odpornościowego. Właściwości selenu obejmują wsparcie aktywności limfocytów T, makrofagów oraz komórek NK (natural killer), które są kluczowymi elementami naszego systemu obronnego. Sprawdź, jak dbać o odporność.
- Przyczynia się do prawidłowego przebiegu spermatogenezy: selen odgrywa istotną rolę w zachowaniu płodności u mężczyzn poprzez wpływ na syntezę testosteronu i rozwój plemników. Niski poziom selenu może wiązać się ze zmniejszoną ruchliwością plemników oraz nieprawidłowościami w obrębie witki, co w konsekwencji prowadzi do zaburzenia ich zdolności poruszania się. Dodatkowo, dzięki swoim właściwościom antyoksydacyjnym, selen chroni plemniki przed uszkodzeniami spowodowanymi stresem oksydacyjnym.
- Wspiera kondycje włosów i paznokci: selen odgrywa ważną rolę w utrzymaniu zdrowia włosów i paznokci poprzez swoje właściwości antyoksydacyjne. Poprawiając zdolność organizmu do zwalczania stresu oksydacyjnego, selen przyczynia się do utrzymania elastyczności, siły i zdrowego wyglądu włosów oraz paznokci.
Dzienne zapotrzebowanie
Dzienne zapotrzebowanie na selen opublikowane przez Instytut Żywności i Żywienia, wykazują następujące wartości:
- Niemowlęta do 6. miesiąca życia: 15 mikrogramów.
- Niemowlęta pomiędzy 7. a 12. miesiącem życia: 20 mikrogramów.
- Dzieci w wieku od 1 do 12 lat: od 20 do 40 mikrogramów dziennie.
- Dzieci od 13 lat oraz dorosłe kobiety i mężczyźni: 55 mikrogramów dziennie.
- Kobiety w ciąży: 60 mikrogramów dziennie.
- Kobiety karmiące piersią: 70 mikrogramów dziennie.
Należy pamiętać, że te wartości są zaleceniami ogólnymi i zapotrzebowanie może się różnić w zależności od indywidualnych potrzeb każdej osoby. Dlatego ważne jest, aby dostosować spożycie selenu do własnych potrzeb pod nadzorem specjalisty.
Sprawdź także: Dzienne zapotrzebowanie na wapń
Normy selenu we krwi
Normy selenu we krwi mogą różnić się w zależności od laboratorium, które wykonuje badanie. W przypadku podejrzenia niedoboru selenu lub jego nadmiaru, zawsze najlepiej skonsultować się z lekarzem, który może zlecić odpowiednie badania diagnostyczne i zaproponować odpowiednie działania terapeutyczne. Warto zauważyć, że te normy mogą się różnić w zależności od laboratorium oraz metodologii badawczej.
Przykładowe wartości norm selenu we krwi, przyjęte przez jedno z laboratoriów, to:
- Mężczyźni powyżej 60 roku życia: 110-120 µg/l.
- Mężczyźni poniżej 60 roku życia: 75-85 µg/l.
- Kobiety bez względu na wiek: 98-108 µg/l.
Źródła selenu we krwi
Selen można znaleźć w różnych produktach spożywczych, zarówno pochodzenia zwierzęcego, jak i roślinnego. Oto kilka głównych źródeł selenu w diecie:
- Orzechy brazylijskie: są one jednym z najbogatszych źródeł selenu spośród wszystkich produktów spożywczych.
- Ryby i owoce morza: w tym tuńczyk, sardynki, ostrygi, małże, halibut, krewetki, łosoś i kraby.
- Produkty pełnoziarniste.
- Mięso: takie jak wołowina, wieprzowina i drób. Warto zauważyć, że zawartość selenu może się różnić w zależności od rodzaju hodowli zwierząt oraz ich diety, dlatego zawsze należy zwracać uwagę, z jakiego źródła pozyskujemy żywność.
- Nabiał: w tym ser twarogowy, jaka, mleko, jogurt naturalny.
- Warzywa: szpinak, brokuły, cebula, szparagi, czosnek to przykłady warzyw, które mogą dostarczyć selenu.
Warto zauważyć, że zawartość selenu w roślinach zależy od różnych czynników, takich jak rodzaj gleby, pH, zawartość materii organicznej, struktura gleby oraz inne czynniki środowiskowe. Dodatkowo, forma chemiczna selenu w glebie, w której rośliny rosną, również wpływa na biodostępność tego pierwiastka dla roślin. Dlatego warto zwracać uwagę nie tylko na same produkty spożywcze, ale także na warunki, w jakich były one uprawiane lub hodowane.
Sprawdź także: Źródła potasu w diecie
Selen w produktach Biolitu
Żyzna ziemia na Ałtaju oraz zmienne warunki klimatyczne wpływają na zawartość związków aktywnych w roślinach, grzybach i substancjach organicznych, jakie Instytut Biolit wykorzystuje do stworzenia swoich produktów. Do surowców zawierających naturalnie selen w swoim składzie zaliczamy m.in.:
- Młode Pędy Jodły Białej – Zawarte w ekstrakcie pod nazwą Florenta Plus. Jodła Biała w swoim składzie zawiera dodatkowo naturalne żelazo, witaminy z grupy B, magnez, cynk, wapń i inne cenne makro- i mikroelementy, wpływające na jej skuteczność, zwłaszcza w kontekście utrzymania odporności i prawidłowego poziomu energii.
- Mumio – Żywica skalna gór Ałtaju, bogata w liczne mikroelementy i substancje organiczne, wśród których wyróżniają się kwasy huminowe, głównie kwas fulwowy. Według danych naukowych mumio zawiera również witaminy (m.in. witaminę z grupy B i prowitaminę D) oraz około 84 różnych minerałów, w tym selen, wapń i fosfor.
Wykorzystanie surowców bogatych w selen pozwala Instytutowi Biolit na stworzenie produktów o wyjątkowych właściwościach odżywczych i zdrowotnych, wspierających utrzymanie równowagi organizmu i jego prawidłowe funkcjonowanie.
Podsumowanie
Selen odgrywa kluczową rolę w utrzymaniu zdrowia, działając jako składnik wielu enzymów i białek, które regulują wiele procesów w organizmie. Warto dbać o odpowiednie spożycie selenu poprzez różnorodną dietę, bogatą w wartościowe produkty pochodzenia zwierzęcego i roślinnego. Pamiętajmy również, że zarówno zbyt mała, jak i nadmierna ilość selenu może prowadzić do wielu niepożądanych skutków zdrowotnych. Dlatego warto konsultować się ze specjalistą w przypadku wątpliwości dotyczących spożycia tego minerału.
Źródła:
https://www.wspolczesnadietetyka.pl/z-gabinetu-dietetyka/rola-selenu-w-autoimmunologicznym-zapaleniu-tarczycy-zapotrzebowanie-na-selen-i-jego-wchlanianie
https://www.mdpi.com/1420-3049/24/7/1298
https://dietetycy.org.pl/selen-tarczyca/
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6719970/
https://diag.pl/pacjent/artykuly/selen-niedoceniony-mikroelement/
https://www.healthline.com/health/selenium-foods#brazil-nuts
https://www.hsph.harvard.edu/nutritionsource/selenium/
https://pbc.gda.pl/Content/4936/ulewicz_magulska_062426.pdf
