Strona główna » Edukacja » Babka lancetowata – właściwości i zastosowanie

Babka lancetowata – właściwości i zastosowanie

W kształtowaniu systemu odpornościowego pomocne są adaptogeny zwłaszcza te które mają udokumentowane badania kliniczne i pochodzenie surowca. Do adaptogenów stosowanych do utrzymania systemu odpornościowego Instytut Biolit zaliczył wodny ekstrakt babki lancetowatej. Imponujące badania zostały potwierdzone w zapisach farmakopei europejskiej.

Czczona w poezji anglosaskiej mianem ‘’matki ziół’’, klasyfikowana przez Sasów jako jedno z dziewięciu świętych ziół, do dzisiaj jest jednym z najbardziej docenianych surowców roślinnych wykorzystywanych w przetwórstwie zielarskim.

Układ pokarmowy, drogi moczowe, drogi oddechowe a nawet dolegliwości skórne- związki aktywne tej rośliny wykorzystywane są w utrzymaniu zdrowia wielu obszarów Naszego organizmu.

Skąd pochodzi i jakie są jej właściwości? Przyjrzyjmy się bliżej.

Babka lancetowata – podstawowe informacje

Babka lancetowata (Plantago lanceolata) wydaje się niepozorną rośliną, jednak kryje w sobie niesamowite właściwości. Rośnie na terenach prawie całej Europy, także w Polsce, jak i w Afryce północnej oraz w Azji zachodniej. Babkę lancetowatą można znaleźć również pod nazwą babki wąskolistnej czy języczki polnej, jest to gatunek byliny należącej do rodziny babkowatych, posiada długie wąskie liście, zebrane w przyziemną różyczkę. Gatunek ten rośnie na rozmaitych gruntach, jest zmiennym i ma dużą zdolność dostosowywania się do różnych warunków. W Polsce występuje pospolicie na łąkach, trawnikach oraz polach. Surowiec stanowią liście babki lancetowatej, zbierane w okresie kwitnienia, czyli od maja do września. Następnie są one suszone w temperaturze poniżej 40˚C w zacienieniu, w lekkim przewiewie.

Rodzina babki lancetowatej jest całkiem spora. Możemy wyróżnić spośród nich babkę: zwyczajną, piaskową i jajowatą. Kwiaty babek są do siebie podobne, lecz liście różnią się od siebie, każda z nich ma swój charakterystyczny wygląd liści, są owalne lub okrągłe. Mimo tego, że babki z daleka mogą wyglądać podobnie do siebie, warto pamiętać o tym, że poszczególne gatunki mają nieco inne właściwości.

Występowanie babki lancetowatej

Bylinę z rodziny Babkowatych (Plantaginaceae) pod nazwą Babka Lancetowata znajdziemy na polach, poboczach, trawnikach oraz pastwiskach. Warto wspomnieć, iż roślina ta jest niezwykle płodna i wytrzymała, a przetrwa nawet w ubogiej i słabej jakości glebie. Jej teren występowania to zarówno łąki Europy, Azji jak również Ameryki Północnej.

Określenie rdzennych Amerykanów na tą roślinę?

‘’Stopa białego człowieka’’- z uwagi na występowanie wzdłuż dobrze wydeptanych ścieżek tak właśnie ją nazywano

Związki aktywne

Babka Lancetowata należy do surowców śluzowych, a liście tej rośliny mogą pochwalić się bogactwem związków aktywnych takich jak:

• Polisacharydy rozpuszczalne w wodzie, o charakterze śluzów (rozgałęziony ramno-galakturonan)
• Glikozydy irydoidowe ( katalpol, aukubina)
• Fenyloetanoidy (pochodne kwasu orto-dihydroksycynamonowego np. plantamajozyd; akteozyd)
• Flawonoidy
• Garbniki (tannoidy)
• Rozpuszczalne w wodzie związki krzemu
• Kwasy organiczne (m.in. askorbinowy, fumarowy, cynamonowy, wanilinowy)
• Sole mineralne ( tj. związki krzemu, żelaza, cynku, potasu).
• Witaminy C, K

Właściwości i działanie babki lancetowatej

Jako surowiec mamy tutaj na myśli liść babki lancetowatej zebrany w okresie kwitnienia, najlepiej z terenów nieuprzemysłowionych- wolnych od spalin czy substancji, które w okresie wzrostu mogłaby wchłonąć roślina.

Babka lancetowata jest używana w medycynie już od starożytności, wtedy używano soku z niej na ukąszenia skorpionów i węży, w średniowieczu na złamania i opuchlizny. Medycyna ludowa roślinę zalecała w leczeniu różnych schorzeń m.in.: chrypki, kaszlu, zapalenia przewodu pokarmowego oraz dróg moczowych czy też łagodzeniu swędzenia wywołanego ukąszeniem komara.

Babka lancetowata ma właściwości działające przeciwzapalnie w śluzówce jamy ustnej, gardle i przewodzie pokarmowym, a także wzmaga krzepliwość krwi i uszczelnia naczynia krwionośne. Wyniki badań eksperymentalnych potwierdzają jej działanie immunostymulujące, przeciwzapalne i spazmolityczne.

W związku z właściwościami wykrztuśnymi i regenerującymi roślina ta jest zalecana w problemach związanych z zakażeniami górnych dróg oddechowych, pomaga w łagodzeniu kaszlu, chrypki, bólów w klatce piersiowej i podrażnieniach błony śluzowej. Również oczyszcza płuca z flegmy, a dodatkowo jest polecana na zwalczanie kaszlu palacza.

Wodny ekstrakt z liści babki lancetowatej jest bogaty w następujące substancje czynne: związki glikozydów irydoidowych, fenyloetanoidowych, flawonoidów, polisacharydów, kwasów fenolokarboksylowych, związków garbnikowych, związków ksantofili. Z uwagi na tak bogaty skład naukowo udowodnione zostało działanie o charakterze: przeciwbakteryjnym, przeciwzapalnym, immunomodelujące, w których wpływają na hamowanie niektórych procesów autoimmunologicznych.

Roślina również pomaga na problemy żołądkowe, jest polecana na takie problemy, jak zatrucia, wrzody żołądka, nieżyt, zapalenia żołądka i jelit. Roślina działa również przeciwzapalnie na śluzówkę przewodu pokarmowego, ma właściwości przeciwnowotworowe, wzmaga krzepliwość krwi i uszczelnia naczynia krwionośne. Babka pobudza wydzielanie soków żołądkowych i jednocześnie chroni śluzówkę przed ich szkodliwym działaniem, a także działa uspokajająco przy skurczach żołądka.

Ponieważ babka lancetowata posiada działanie przeciwzapalne, ściągające i regenerujące, stosuje się ją również zewnętrznie na problemy skórne. Od starożytności była stosowana jako naturalny opatrunek i współczesne badania potwierdzają, że przyspiesza gojenie ran, łagodzi ból, działa bakteriobójczo oraz regeneruje naskórek. Ze względu na swoje właściwości jest również coraz częściej składnikiem kosmetyków przeznaczonych do cery trądzikowej i łojowatej, jak i preparatów do higieny intymnej. Pomoże również na popękane naczynka i szarą skórę. Warto ją również użyć na swoim ciele, świetnie je ujędrni i zregeneruje, jak i powstrzyma złuszczanie się naskórka.

Babka lancetowata – zastosowanie

Babka lancetowata zawiera inhibitory 5-lipooksygenazy, kinazy proteinowej C, hamuje produkcję śródnabłonkowego (międzykomórkowego) czynnika adhezji komórek ICAM-1, przez co hamuje procesy diapedezy (migracji krwinek białych do przestrzeni pozanaczyniowych), co wpływa ma korzystny wpływ na zmniejszenie stanów zapalnych oraz wysięków. Poprzez hamowanie produkcji ICAM-1 – składniki liści babki lancetowatej utrudniają szerzenie się infekcji rhinowirusowych. Substancje czynne z liści babki lancetowatej mogą również w ten sposób hamować objawy alergiczne, np. w przebiegu pyłkowicy. Badania naukowe przeprowadzone niezależnie w różnych ośrodkach badawczych w Rosji, Chinach, wykazały przeciwbakteryjne i przeciwwirusowe działanie Babki lancetowatej wobec bakterii patogennego Stafilokoka – w tym gronkowca złocistego (łac. Staphylococcus aureus) , Laseczki siennej (Bacillus subtilis) – Gram-dodatniej bakterii należącej do rodziny Bacillaceae oraz Streptokoków (Streptococcus) -gram dodatnich bakterii, hemolizujących paciorkowców grupy Lancefield A i B.

Zastosowanie farmakopealne babki lancetowatej:

• pomaga przy dolegliwościach przewodu pokarmowego,
• dla normalizacji mikroflory jelit
• zapaleniu błony śluzowej żołądka
• pomaga w normalizacji poziomu cholesterolu
• przy zapaleniach górnych dróg oddechowych, anginie, astmie, katarze
• wspiera przy zapaleniach oskrzeli, płuc
• pomaga w infekcjach wirusowych i bakteryjnych
• w usuwaniu nadmiaru śluzu z górnych dróg oddechowych
• pomaga przy pleśniawkach, zapaleniach dziąseł, jamy ustnej, krwawieniach z dziąseł,
• wzmacnia przy infekcyjnym zapaleniu skóry, dermatozy, egzemy, rany infekcyjne
• wspiera przy alergiach

We wspomaganiu organizmu preparatami ziołowymi szczególną uwagę należy zwrócić na surowiec stosowany do produkcji.

Zmiany skórne

Podrażnienia, otarte kolano.

Kojarzycie sytuacje z dzieciństwa, w której po przysłowiowym ‘’złapaniu zająca’’ babcia kazała przyłożyć magiczny liść na bolące kolano?

Do dzisiaj wspomagająco w celach zachowania prawidłowych procesów regeneracyjnych skóry i antyseptycznie stosuje się odwary z liścia babki lancetowatej do okładów i przemywań. Związki aktywne surowca takie jak irydoidy czy fenyloetanoidy wykazują właściwości przeciwbakteryjne i przeciwzapalne- korzystne dla zachowania zdrowia skóry.

A dla wyznawców ‘’zrób to sam’’-  w różnego rodzaju opracowaniach znajdziecie przepis na własny świeży sok z babki lancetowatej, z korzyścią dla zdrowia skóry.

Pamiętajcie- aby cieszyć się takimi właściwościami,  surowiec powinien pochodzić ze sprawdzonego, ‘’czystego’’ źródła!

Układ oddechowy

Myślę, że niemal każdy z nas zna smak syropu z babki lancetowatej przyjmowany dla zdrowia układu oddechowego. Dzięki zawartości polisacharydom o charakterze śluzu- liście babki lancetowatej wykazują właściwości ochronne i powlekające błony śluzowe górnych dróg oddechowych- z korzyścią dla odpowiedniego nawilżenia gardła czy krtani.

A ponadto!

Aukubina (glikozyd irydoidowy) występująca w liściach babki lancetowatej,  opisywana w literaturze naukowej jako związek o właściwościach bakteriostatycznych i przeciwzapalnych wraz z obecnością polisacharydów- wspomoże prawidłową odporność organizmu i mechanizmy obronne.

Wyciągi z babki lancetowatej już od wielu lat są składnikiem wielu preparatów dla zdrowia układu oddechowego, z łagodzeniem kaszlu, czy przyjmowane z korzyścią w trakcie przeziębienia.

Jeżeli więc pracujesz głosem, dbasz o prawidłową kondycję krtani, gardła, oskrzeli i płuc- przyjrzyj się temu surowcowi!

Układ pokarmowy

W opracowaniach naukowych preparaty i wyciągi z liści babki lancetowatej opisywane są jako produkty o właściwościach przeciwzapalnych i spazmolitycznych dla przewodu pokarmowego, co może wskazywać na ich potencjał w stosowaniu wspomagającym w łagodnych nieżytach przewodu pokarmowego. W jednym z badań wyodrębniona frakcja poliholozydowa z liści niektórych gatunków babki lancetowatej wykazała działanie ochronne na żołądek tego surowca. W kolejnym badaniu ekstrakt z liści babki lancetowatej wpływał na prawidłową pracę żołądka i odpowiednie wypróżnienie.

Doustne podawanie babki lancetowatej jest również powszechnie znane w stosowaniu dla odpowiedniej kondycji i regeneracji błony śluzowej żołądka i jelit, a dzięki zawartości aukubiny- babka lancetowata ma właściwości ochronne dla miąższu wątroby, spazmolityczne i bakteriostatyczne.

Antyoksydacja

W obecnych czasach pełnych stresu, obecności smogu, i różnej jakości żywności- obecność przeciwutleniaczy w prawidłowej diecie człowieka jest na wagę złota. W różnego rodzaju pracach naukowych ekstrakty z liści i nasion babki lancetowatej wykazywały właściwości antyoksydacyjne. To surowiec zawierający flawonoidy- (m.in. luteolina, apigenina, hispidulina i bajkaleina), które wykazują cenne właściwości przeciwutleniające.

Dla utrzymania zdrowia pomyśl o obecności babki lancetowatej w swojej diecie. Utrzymanie zdrowia i prawidłowego funkcjonowania układu pokarmowego, oddechowego czy antyoksydacja, to niezwykle ważne kwestie przyczyniające się do zachowania homeostazy Naszego organizmu.

Szanowni Państwo!
Powyższy materiał nie stanowi porady o charakterze medycznym, stanowi wyłącznie treść informacyjną i w rozumieniu obowiązujących przepisów prawnych nie może być traktowany jako specjalistyczna porada medyczna, diagnoza lub instrukcja w zakresie leczenia; ponadto nie może stanowić podstawy do jakichkolwiek roszczeń.

Źródła wiedzy:

1. Atta A, Nasr SM, Mouneir SM. Antiulcerogenic effect of some plants extracts. Nat Prod Rad. 2005;4:258–63. [Google Scholar]
2. Younes Najafian,1 Shokouh Sadat Hamedi,2 Masoumeh Kaboli Farshchi,3 and Zohre Feyzabadi..Plantago major in Traditional Persian Medicine and modern phytotherapy: a narrative review. Electron Physician. 2018 Feb; 10(2): 6390–6399.
3. SAFFIDINE KARIMAa, SAHLI FARIDAa, ZERROUG MOHAMED MIHOUB. ANTIOXIDANT AND ANTIMICROBIAL ACTIVITIES OF PLANTAGO MAJOR. International Journal of Pharmacy and Pharmaceutical Sciences. Vol 7, Issue 5, 2015
4. Joyce C Mello 1 , Natalia S S Guimarães, Mariano V D Gonzalez, Juliana S Paiva, Tatiana Prieto, Otaciro R Nascimento, Tiago Rodrigues. Hydroxyl scavenging activity accounts for differential antioxidant protection of Plantago major against oxidative toxicity in isolated rat liver mitochondria.  J Pharm Pharmacol . 2012 Aug;64(8):1177-87. doi: 10.1111/j.2042-7158.2012.01496.x. Epub 2012 Mar 22.
5. Laura Lúcia Cogo,1,2,* Cristina Leise Bastos Monteiro,2 Marilis Dallarmi Miguel,3 Obdulio Gomes Miguel,3 Miriam Machado Cunico,3 Marcelo Lima Ribeiro,4 Eloá Ramalho de Camargo,4 Gislene Maria Botão Kussen,1 Keite da Silva Nogueira,1,3 and Libera Maria Dalla Costa1,2. Anti-Helicobacter pylori activity of plant extracts traditionally used for the treatment of gastrointestinal disorders. Braz J Microbiol. 2010 Apr-Jun; 41(2): 304–309.
6. dr hab. nauk przyr. Zofia Błach Olszewska, prof.dr hab. farm. Anna Długosz, prof.dr hab.med. Barbara Kowal- Gierczak, prof.dr hab. farm. Eliza Lamer- Zarawska, , prof.dr hab.med. Jan Niedoworok. „ Fitoterapia i Leki Roślinne. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2007
7. Handbook of medicinal herbs”, wyd. 2, opracowane przez J. Duke i wsp., 2002, CRS Press