Dziurawiec zwyczajny (Hypericum perforatum), znany także jako ziele świętojańskie, to bylina z rodziny dziurawcowatych (Hypericaceae). Od wieków wykorzystywany w zielarstwie i medycynie naturalnej, cieszy się uznaniem ze względu na szerokie spektrum działania. Jego ziele, bogate w związki aktywne, jest stosowane zarówno wewnętrznie, jak i zewnętrznie.
Sprawdź także: Żeń-szeń azjatycki – właściwości i zastosowanie
Gdzie można znaleźć dziurawiec?
Dziurawiec rośnie w wielu rejonach świata: od Europy i Azji po Amerykę Północną i Afrykę. W Polsce jest łatwo dostępny, często spotykany na łąkach, przydrożach i skrajach lasów.
Ziele Dziurawca Zwyczajnego to bogactwo wielu składników, m.in. takich jak:
- Związki diantranoidowe ( w tym hyperycyna, protohyperycyna i pseudohyperycyna)
- Glikozydy flawonoidowe
- Fenolokwasy
- Fitosterole
- Garbniki katechinowe
- Ksantony
- Pochodne floroglucynowe
- Proantocyjanidyny
W zielu dziurawca mogą znaleźć się również karotenoidy, witamina C, cholina, nikotynamid oraz pektydy.
Jakie działanie mogą wykazywać związki czynne zwarte w Zielu Dziurawca:
- Właściwości ściągające i spazmolityczne- na mięśnie gładkie, jelit, dróg moczowych oraz dróg żółciowych ( dla prawidłowej perystaltyki, przepływów żółciowych)
- Właściwości korzystne w przebiegu kamicy nerkowej ( dzięki zwiększeniu ilości wydalanego moczu wspomaga wydalanie kwasu moczowego i szczawianów)
- Korzystne właściwości łagodzące napięciowe bóle głowy, stany depresyjne, zaburzenia snu oraz napięcia nerwowe
- Korzystne właściwości w problemach z koncentracją i pamięcią ( wywołanych przez wzmożone napięcie nerwowe)
- Korzystne właściwości wspomagające prawidłowe krążenie oraz uszczelnienie naczyń krwionośnych
- Korzystne właściwości w przebiegu stanów zapalnych dziąseł, ran, oparzeń ( w stosowaniu zewnętrznym).
Właściwości dziurawca
Działanie przeciwdepresyjne
Dziurawiec jest szczególnie znany ze swojego działania przeciwdepresyjnego. Związki takie jak hiperforyna i hiperycyna wpływają na poziom neuroprzekaźników (serotoniny, dopaminy i noradrenaliny) w mózgu, co może pomóc łagodzić objawy łagodnej i umiarkowanej depresji. W badaniach klinicznych wykazano, że ekstrakty z dziurawca mogą być równie skuteczne jak niektóre leki przeciwdepresyjne, jednak z mniejszą ilością skutków ubocznych. Co ciekawe, dziurawiec często był stosowany w średniowieczu jako „lek na melancholię” .
Regulacja snu i lęku
Dziurawiec działa uspokajająco na układ nerwowy, pomagając zredukować lęk, a także poprawiać jakość snu. Jest on często używany w leczeniu bezsenności i zaburzeń lękowych. Badania wskazują, że jego regularne stosowanie może poprawić nastrój i zmniejszyć napięcie .
Działanie przeciwzapalne i przeciwwirusowe
Ekstrakty z dziurawca wykazują silne właściwości przeciwzapalne i przeciwwirusowe. Dziurawiec był używany do leczenia ran, oparzeń oraz stanów zapalnych skóry. W tradycyjnej medycynie ludowej stosowano go do leczenia chorób skóry oraz do dezynfekcji ran. Co ciekawe, badania pokazują, że może być pomocny w walce z wirusem opryszczki .
Wspomaganie układu pokarmowego
W tradycyjnej medycynie dziurawiec jest również stosowany w leczeniu problemów żołądkowych, takich jak niestrawność, wzdęcia czy bóle brzucha. Jego właściwości rozkurczowe pomagają w łagodzeniu skurczów jelit oraz wspierają procesy trawienia.
Sprawdź także: Babka lancentowata – właściwości i zastosowanie
W jakich przypadkach Ziele Dziurawca może być pomocne?
- Stany napięcia nerwowego – w przebiegu łagodnej depresji, zaburzeń lękowych
- Zaburzenia układu pokarmowego – niedostateczne wydzielanie żółci, soków trawiennych, skurcze przewodu pokarmowego
- Dla uszczelnienia naczyń krwionośnych
- Wspomagająco w przebiegu klimakterium – przy obniżonym nastroju, problemach ze snem, odczuciem niepokoju
- Wspomagająco w stanach zapalnych skóry i błon śluzowych – przy stosowaniu okładów.
Produkty z dziurawca w ofercie Biolit
Olej z dziurawca
Olej dziurawcowy (Oleum Hyperici) powstaje z maceracji kwiatów w oliwie lub oleju słonecznikowym, który przez 40 dni dojrzewa na słońcu, uzyskując charakterystyczny czerwony odcień. Tradycyjnie stosowany w leczeniu ran, oparzeń i infekcji skórnych, olej działa przeciwzapalnie i regenerująco. Z badań przeprowadzonych na maceratach olejowych wynika, że efektywnie hamują tworzenie biofilmu bakteryjnego, co czyni je skutecznym środkiem wspierającym leczenie ran.
Olej zawierający hiperycynę może powodować reakcje fototoksyczne, dlatego unika się jego stosowania bezpośrednio przed ekspozycją na słońce.
Herbata z dziurawca
Napary z dziurawca, przygotowywane z suszonych kwiatów, wspierają zdrowie psychiczne, nastrój i wspomagają trawienie. Regularne spożycie przynosi ulgę w napięciu nerwowym i objawach łagodnej depresji. Należy jednak pamiętać, że dziurawiec może wchodzić w interakcje z lekami, np. antydepresantami czy antykoncepcją hormonalną.
Ciekawostki na temat dziurawca
W dawnych czasach w kulturze ludowej dziurawiec był uważany za roślinę magiczną, chroniącą przed złymi duchami. Wierzono, że zioło zbierane w noc świętojańską (noc z 23 na 24 czerwca) posiada szczególną moc leczniczą. Roślina była również palona w ogniskach świętojańskich jako symbol oczyszczenia i ochrony.
Ciekawostką jest to, że dziurawiec zwiększa wrażliwość skóry na promieniowanie słoneczne. Z tego powodu zaleca się unikanie intensywnego słońca podczas jego stosowania, aby zapobiec poparzeniom słonecznym .
Dziurawiec jest również wykorzystywany w kosmetyce ze względu na swoje właściwości przeciwzapalne i regenerujące. Pomaga w łagodzeniu podrażnień skóry, a także wspomaga procesy regeneracji naskórka. Olejek z dziurawca stosowany jest do masażu, ponieważ rozgrzewa skórę i relaksuje mięśnie .
Dziurawiec zwyczajny to roślina o szerokim spektrum działania, wspomagająca zdrowie psychiczne, układ pokarmowy oraz skórę. Jego wszechstronność znajduje potwierdzenie w licznych badaniach medycznych oraz w farmakopei. Stosowany od wieków, dziurawiec nadal znajduje swoje miejsce w nowoczesnej fitoterapii.
Źródła:
- Linde, K., et al. „St John’s wort for depression—an overview and meta-analysis.” BMJ.
- Ernst, E. „St John’s wort supplements for depression: a systematic review.” Archives of Internal Medicine.
- Szewczyk, B. „St. John’s wort: antidepressant activity, active substances, and pharmacokinetics.” Postępy Psychiatrii i Neurologii.
- Blumenthal, M., et al. „The Complete German Commission E Monographs: Therapeutic Guide to Herbal Medicines.” American Botanical Council.
- Duke, J. A. „Handbook of medicinal herbs.” CRC Press.
- Theophrastus. „Historia Plantarum,” Writings on herbal medicine.
- European Medicines Agency (EMA). „Assessment report on Hypericum perforatum L., herba.”
- „Zioła w kosmetyce”, Szałkowska A., 2020
- Sebastian Turek.„Ziele dziurawca zwyczajnego – składniki czynne i potencjalne zastosowania lecznicze”. Postępy Fitoterapii 3-4/2005, s. 80-86
- Qin Xiang Ng, Nandini Venkatanarayanan ,Collin Yih Xian Ho. „ Clinical use of Hypericum perforatum (St John’s wort) in depression”. J Affect Disord. 2017 Mar 1;210:211-221
- Alieh Eatemadnia, Somayeh Ansari, Parvin Abedi, Shahnaz Najar. „ The effect of Hypericum perforatum on postmenopausal symptoms and depression: A randomized controlled trial”.
Midwifery Department, Menopause & Andropause Research Center, Ahvaz Jundishapur University of Medical Sciences, Ahvaz, Iran. - prof.dr hab. nauk przyr. Zofia Błach Olszewska, prof.dr hab. farm. Anna Długosz, prof.dr hab.med. Barbara Kowal- Gierczak, prof.dr hab. farm. Eliza Lamer- Zarawska, , prof.dr hab.med. Jan Niedoworok. „ Fitoterapia i Leki Roślinne. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2007
- „Handbook of medicinal herbs”, wyd. 2, opracowane przez J. Duke i wsp., 2002, CRS Press
- European Medicines Agency. European Union herbal monograph on Hypericum
perforatum L., herba (traditional use). 30 January 2018 EMA/HMPC/45508/2017 Committee on Herbal Medicinal Products (HMPC) - Maria Henslowa. „ Z badań nad wiedzą ludową o roślinach”. Warszawa, 1976.
